تلاقی منافع در یک زمینه اقتصادی جذاب

اکوایران: تصمیم اخیر بانک مرکزی ایران برای مسدود کردن درگاه‌های پرداخت صرافی‌های ارزهای دیجیتال بار دیگر بحث‌های داغی را درباره نقش ارزهای دیجیتال در اقتصاد کشور به راه انداخته است. اگرچه این اقدام با هدف کنترل نوسانات پولی اعلام شد، اما شواهد و تناقضات موجود نشان از رقابت اقتصادی در پشت صحنه دارد. این حادثه نه تنها تأثیر عمیقی بر بازار ۳۶ میلیارد تنی ارزهای دیجیتال ایران دارد، بلکه نیاز به تعادل بین سیاست‌های نظارتی و منافع بخش خصوصی را برجسته می‌کند.

هفته گذشته، بانک مرکزی ایران تصمیمی بحث برانگیز برای مسدود کردن درگاه‌های پرداخت مرتبط با صرافی‌های ارزهای دیجیتال گرفت. این اقدام که به صورت ناگهانی و بدون اطلاع قبلی به بورس ها انجام شد، با هدف اعلام شده کنترل نوسانات پولی و جلوگیری از تاثیر ارزهای رمزپایه بر قیمت دلار انجام شد. اما تناقضات آشکار در این بیانیه بحث های گسترده ای را در میان فعالان این حوزه به راه انداخت.

به ویژه اینکه در زمان اجرای این تصمیم، قیمت تتر (معروف به استیبل کوین مرجع در بازار ایران) کمتر از نرخ دلار در بازار آزاد بود. و این سوال جدی را ایجاد می کند که اگر قیمت ارز دیجیتال کمتر از دلار باشد، چگونه می تواند بر نرخ دلار تاثیر بگذارد؟

پشت این اقدام، شواهد و نشانه هایی از یک سناریوی تکراری در بازارهای ایران وجود دارد: ورود یک بازیگر بزرگ به میدان. تجربه نشان داده است که هرگاه بازیگر جدیدی وارد بازار جذاب و سودآوری شود، تلاطم های کوتاه مدتی در بازار ایجاد می شود تا زمانی که سایر بازیگران و نهادهای نظارتی بتوانند رابطه خود را با آن بازیکن مشخص کنند. بازار ارزهای دیجیتال ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

بازار ارزهای دیجیتال در ایران با گردش مالی ماهانه ۳۶ میلیارد تومان به عنوان یکی از بزرگترین و جذاب ترین بازارهای کشور شناخته می شود. این بازار نه تنها برای فعالان اقتصادی خصوصی، بلکه برای برخی از فعالان وابسته به قدرت نیز بسیار جذاب است. در چنین بازاری جای تعجب نیست که هر تغییر کوچکی در قوانین بازی منجر به رقابت شدید و گاه هرج و مرج شود.

بانک مرکزی این توقف را با استناد به نگرانی های پولی توجیه کرده است، اما شواهد نشان می دهد که این اقدام بیشتر ریشه در رقابت اقتصادی دارد تا نگرانی های سیاسی واقعی. هنوز مشخص نیست که چگونه بانک مرکزی به این نتیجه رسیده است که بازار ارزهای رمزپایه می تواند دلار را تحت تاثیر قرار دهد.

مترقی ها یا دلالان؟

در این میان، صرافی های بزرگ ارزهای دیجیتال نیز مسئولیت مهمی دارند. این صرافی‌ها نقش کلیدی در معرفی و گسترش فناوری‌های بلاک چین و ارزهای دیجیتال در ایران داشته‌اند، اما در بسیاری از موارد از خلأهای قانونی برای کسب سود کوتاه‌مدت استفاده کرده‌اند. آنها نه تنها هیچ تلاشی برای همکاری در تدوین چارچوب های قانونی نکرده اند، بلکه از نبود قوانین شفاف به نفع خود استفاده کرده اند.

این موضوع نشان می دهد که بخش خصوصی در ایران هنوز وظیفه اجتماعی خود را به درستی درک نکرده است. ایجاد یک چارچوب قانونی منصفانه نه تنها رقابت مضر را محدود می کند، بلکه به ثبات بازار نیز کمک می کند. صرافی ها به جای استفاده ساده از فضای خاکستری باید در جهت شفافیت و همکاری با نهادهای قانونی گام بردارند.

مقررات یا درآمدزایی؟

از سوی دیگر، برخی از معتادان قدرت به دنبال ایجاد یک سیستم متمرکز برای مدیریت ارزهای دیجیتال هستند، چیزی شبیه به شاپرک در سیستم بانکی. این ایده که ارزهای دیجیتال باید از طریق کانال های متمرکز و تحت نظارت نهادهای خاص مدیریت شوند، نشان دهنده عدم درک عمیق از فلسفه ارزهای دیجیتال است. رمزارزها بر اساس ایده تمرکززدایی هستند و تلاش برای متمرکز کردن آنها علاوه بر مغایرت با منطق فناوری، می تواند آسیب های زیادی به اکوسیستم رمزنگاری وارد کند.

در نهایت، این تلاش ها بر پایه ایجاد درآمد از هر تراکنش ارز دیجیتال است. چنین طرح هایی به جای اینکه در راستای توسعه و ثبات بازار باشند، به دنبال ایجاد کانال های درآمدی جدید برای موسسات خاص هستند. این مشکل تنها منجر به از بین رفتن اعتماد عمومی به ارزهای دیجیتال می شود، نه توسعه آنها.

نیاز به تعادل بین طرفین

آنچه در حال حاضر بیشتر مورد نیاز است ایجاد تعادل بین سیاست های نظارتی و فعالیت های بخش خصوصی است. بانک مرکزی بدون شفافیت نمی تواند با تصمیمات ناگهانی بازار را به خطر بیندازد. از سوی دیگر، بخش خصوصی نیز باید منافع کوتاه مدت را پشت سر بگذارد و به فکر پایداری بازار در بلندمدت باشد.

مقررات هوشمند، که هم شفافیت و هم منطق غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال را در نظر می گیرد، ممکن است راه حلی برای این چالش باشد. این قانون نه تنها باید از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری کند، بلکه باید زمینه رشد و توسعه سالم این بازار را نیز فراهم کند.

در نهایت، مبارزه بر سر ارزهای دیجیتال بیشتر به منافع اقتصادی مرتبط است تا سیاست‌ها. اگر هر دو طرف (سیاستمداران و فعالان بخش خصوصی) به جای تقابل به تعامل سازنده متوسل شوند، می‌توان آینده بهتری را برای این اکوسیستم متصور شد. در غیر این صورت، بحران ها و ناآرامی های بیشتر اجتناب ناپذیر خواهد بود.

منبع اکو ایران