جزئیات بازی دولتی با دلار

‌به گزارش اقتصاد۱۰۰، با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران در اواخر سال ۱۴۰۱، معاملات ارز به‌تدرج وارد یک بازار شفاف و قانونی شد تا ابزار لازم برای سیاست‌گذاری ارزی مهیا شود.

بانک مرکزی در فصل بهار از طریق مرکز مبادله، نرخ غیررسمی ارز را تا ۴۷ هزار تومان کاهش داد که به نظر می‌رسد در سه ماهه پایانی سال نیز این هدف را دنبال می‌کند.

* بازار ارز چگونه کنترل می‌‌شود؟

اواخر سال گذشته بود که بانک مرکزی از مرکز مبادله ارز و طلای ایران به عنوان بازار رسمی مبادلات ارزی رو نمایی کرد، براساس گفته مقامات بانک مرکزی، این بازار در راستای افزایش شفافیت و پیش‌بینی پذیری نرخ ارز در ایران شکل گرفت و در ادامه با راه‌اندازی ابزار مناسب برای پوشش ریسک قراردادهای ارزی، ثبات بازار ارز ایران را هدف قرار خواهد داد.

این سیاست که سال‌ها به عنوان خواسته اصلی فعالان اقتصادی ایران مطرح بود، در سال ۱۴۰۲ آثار بسیار مثبتی داشت و قدرت سیاست‌گذاری و مدیریت انتظارات بانک مرکزی را افزایش داد.

همچنین با ورود عمده معاملات واقعی ارز به مرکز مبادله، شاهد آن بودیم که قدرت قیمت‌گذاری از بازارهای غیرشفاف و غیرکارا گرفته شد و آثار مخرب این بازارها در اقتصاد نیز تا حد زیادی کاهش یافت.

همانطور که در نمودار بالا مشخص است، بازارهای غیررسمی به دلیل شفاف‌نبودن معاملات، همواره در معرض نوسانات بسیار زیادی قرار هستند که قدرت تصمیم‌گیری برای آینده را از فعالان اقتصادی می‌گیرد.

همچنین بازارهای غیرشفاف و غیرقابل نظارت، از طرف انحصارگران ارزی مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد و آنها نه از طریق عرضه و تقاضای واقعی، بلکه از طریق دستکاری در معاملات و ایجاد عرضه یا تقاضای سوری در بازار، قیمت‌ها را به هر سمتی که خود بخواهند، هدایت می کنند.

اما در یک بازار قابل نظارت و شفاف، فرآیند کشف قیمت به صورت کارآمد و بهره ور انجام می‌شود و احتمال ورود عرضه یا تقاضا به بازار به انگیزه‌های سوداگری یا با هدف نوسان گیری، به حداقل خود می‌رسد، از طرفی ایجاد یک بازار رسمی و شفاف برای ارز می تواند ابزار لازم برای کنترل رفتار هیجانی را فراهم کند.

این موضوع در سال ۱۴۰۲ به خوبی محقق شد و مرکز مبادله ارز و طلا توانست به عنوان ابزار مدیریت بازارهای غیررسمی در ایران عمل کند.

براساس نمودار بالا در زمان بحران‌های ارزی و بروز رفتار هیجانی در بازارهای غیررسمی، شاهد آن بودیم که بانک مرکزی مداخلات ارزی خود را از طریق مرکز مبادله آغاز کرد و از طریق این بازار، آرامش را به بازارهای غیررسمی باز گرداند.

همانطور که در سمت چپ نمودار مشاهده می شود، بازارهای غیررسمی ارز پس از تعطیلات سال نو افزایشی شدند، در این زمان، بانک مرکزی نرخ رسمی ارز را تا محدوده ۴۲ هزار و ۵۰۰ تومان بالا برد و با ثابت نگاه داشتن نرخ‌ها در این محدوده، نرخ‌های غیررسمی را وادار به عقب‌نشینی کرد این روند تا محدوده ۴۷ هزار تومان ادامه یافت و در این محدوده بود که بازارساز، قیمت دلار در مرکز مبادله را یک پله کاهش داد، ثبات نرخ‌ها رسمی (با روند نزولی کم‌شیب)، از اواخر خرداد تا اوایل مهرماه موجب شد بازارهای غیر رسمی نیز در یک محدوده باثبات و کم نوسانتر قرار گیرند.

اما با شروع جنگ غزه و ورود شوک جدید به بازارهای غیررسمی ارز، شاهد آن بودیم که بازارساز بار دیگر اجازه افزایش نرخ ارز رسمی تا محدوده ۴۲ تا ۴۳ هزار تومان را صادر کرد. این موضوع موجب شد تا بازارهای غیررسمی باردیگر روند نزولی به خود بگیرند و باوجود برخی پیش‌بینی‌ها، به کانال دامنه هزار تومان بازگردد.

اگر روند فصل بهار را در نظر بگیریم، به نظر می رسد بازارساز قصد دارد از طریق ایجاد ثبات نسبی نرخ رسمی در این محدوده، نرخ‌های غیررسمی را تا کف کانال حرکتی خود کاهش دهد.

از نظر کارشناسان بازار ارز، با توجه به افزایش منابع ارزی بانک مرکزی و عرضه‌های مازاد نیمایی، بانک مرکزی قدرت این را خواهد داشت که نرخ‌ها را تا سطح مطلوب خود کاهش دهد.