سیگار یا قلیان؟ / روش بهداشتی مصرف دخانیات چیست؟

به گزارش اقتصاد۱۰۰، استعمال دخانیات در بین دختران و پسران افزایش پیدا کرده است و این موضوع به معنای بروز بیماری های مختلف در آینده ای نزدیک در مصرف کننده های محصولات دخانی در ایران است.

به تازگی اضافه کردن عطر و طعم به محصولات دخانی سبب جذب بیشتر جوانان شده است که البته بر طبق قانون این کار تخلف محسوب می شود.

ماده ۷  قانون کنترل دخانیات:

پروانه فروش فرآورده‌های دخانی توسط وزارت صنعت صادر می‌شود و توزیع فرآورده‌های دخانی از سوی اشخاص فاقد پروانه فروش ممنوع است.  

بهزاد ولی زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: بر اساس ماده هفت قانون کنترل دخانیات، سوپرمارکت ها و خوار و بار فروشی های از جمله صنوف مجاز فروش دخانیات در ستاد کشوری کنترل دخانیات هستند. در سال ۸۷ فقط همین اصناف مجاز به ارائه دخانیات در کشور بوده اند که در همان سال دستورالعملی تهیه شده است و فعالین صنفی باید از این دستورالعمل تبعیت کنند و باید پروانه فروش را اخذ کنند. در این پروانه آمده است که فروش سیگار به صورت نخی به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است و فروش دخانیات در فاصله کم‌تر از ۱۰۰ متر به مراکز آموزشی نیز بر طبق مصوبه کنترل دخانیات ممنوع است.  

او بیان کرد: پروانه فروش محصولات دخانی متاسفانه به طور جدی اجرا نشده است و تعداد زیادی واحد صنفی به صورت غیر مجاز اقدام به فعالیت در این حوزه و فروش محصولات دخانی کرده اند.

ولی زاده افزود: بر اساس قانون فروش بدون مجوز محصولات دخانی ممنوع بوده و برای متخلفان جرائمی تا سقف ۲۶ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. وزارت صنعت باید تسهیل کند تا صنوف غیر مجاز و بدون پروانه اقدام به ورود در حوزه فروش محصولات دخانی نکنند. به دکه‌های روزنامه فروشی یک سال مهلت داده شده است و در صورت اجرای درست قانون، پروانه فروش محصولات دخانی به صورت دائم داده شود.

ماده ۶ قانون کنترل دخانیات:

کلیه فرآورده‌های دخانی باید در بسته‌هایی با شماره سریال و برچسب ویژه شرکت دخانیات عرضه شوند و درج عبارت «مخصوص فروش در ایران» بر روی کلیه بسته‌بندی‌های فرآورده‌های دخانی وارداتی الزامی است.

او بیان کرد: در ماده ششم قانون کنترل دخانیات آمده است که محصولات دخانی به صورت بسته بندی و با شماره سریال باشند. در گذشته صدق می‌کرد؛ اما در سال ۹۰ که شرکت دخانیات به بخش خصوصی واگذار شده است باید بر روی تمام محصولات اسم وزارت صنعت آورده شود و الان کد رهگیری بر روی پاکت‌های سیگار درج شده و باید بر روی بسته‌های تنباکو نیز درج شود. این موضوع نشان دهنده این است که از نقطه تولید تا مصرف سیگار در چه مرحله‌ای بوده و درج این کد در راستای ریشه کنی تجارت غیر قانونی محصولات دخانی است.  

ماده ۵ قانون کنترل دخانیات:

پیام‌های هشدار سلامتی و زیان‌های دخانیات باید به صورت مصور و حداقل پنجاه درصد (نصف) سطح هر طرف پاکت سیگار (تولیدی یا وارداتی) را پوشش بدهد.

ولی زاده ادامه داد: طبق ماده پنجم قانون کنترل دخانیات باید حداقل ۵۰ درصد از کاغذ پاکت محصولات دخانی در دو طرف حاوی مطالب هشدار دهنده باشد. تعدادی از پاکت‌های سیگار این دستورالعمل را دارند. البته تصاویر جدیدی بر روی پاکت‌های سیگار نرفته است و از سال ۹۵ پیگیر اصلاح بسته بندی محصولات دخانی هستیم.

او اضافه کرد: بسته‌های پاکت سیگار از لحاظ سایز، طرح و اندازه همگی باید به یک شکل باشند که این مصوبه کنترل دخانیات است.

او بیان کرد: بسته بندی پاکت‌های سیگار و محصولات دخانی باید ساده باشد و هرگونه عبارت ترغیب کننده بر روی بسته‌های سیگار باید حذف شود. تنوع طراحی بسته بندی پاکت‌های سیگار مانع بزرگی است و از این بسته بندی برای تبلیغات محصولات دخانی استفاده می‌شود.  

ماده ۱۲ قانون کنترل دخانیات:

فروش سیگار به افراد زیر هجده سال ممنوع است و علاوه بر ضبط فرآورده‌های دخانی کشف‌شده نزد متخلف، وی به جزای نقدی از یکصد هزار ریال تا پانصد هزار ریال محکوم می‌شود.

او گفت: جریمه فروش محصولات دخانی به افراد زیر ۱۸ سال در قانون ذکر شده است. اجرای این قانون سخت است و تخلف در زمانی رخ می دهد که احتمال حضور بازرس کم است. به همین دلیل وزارت بهداشت سامانه ۱۹۰ را برای گزارش‌های مردمی راه اندازی کرده است. جریمه این کار از ۸۷ تا ۵۰۰ هزار تومان است و در صورت تکرار حدود هشت میلیون و ۷۰۰ هزار تومان جریمه برای فرد متخلف در نظر گرفته می‌شود که مبلغ ناچیزی است. اعداد و ارقام جریمه مطابق با تورم افزایش یافته است، اما معتقدم که بازدارندگی لازم را نخواهد داشت.  

ماده ۱۳ قانون کنترل دخانیات:

استعمال دخانیات در ادارات دولتی ممنوع است و چنانچه فرد متخلف از کارکنان آن اداره باشد، به حکم هیئت رسیدگی به تخلفات اداری باید تنبیه شود.  

ولی زاده بیان کرد: ماده ۱۳ قانون کنترل دخانیات در خصوص ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی و ادارات دولتی است و قانون تخلفات اداری باید به این موضوع رسیدگی کند. در ضوابط این قانون از جمله تذکر و درج در پرونده دیده شده است. وزارت بهداشت ساختمان بدون دخانیات اعلام شده و تابلو نیز در این مکان نصب شده است.

او افزود: در وزارت بهداشت کمیته‌ای تشکیل شده است که مسئولیت رسیدگی به این گونه تخلفات را دارد. به طور کلی اگر تخلفی انجام شود، توسط اداره نظارتی باید پیگیری شود.

ماده ۹ قانون کنترل دخانیات:

وزارت بهداشت موظف است فعالیت‌های پیشگیرانه، درمان و توانبخشی افراد مبتلا به مصرف فرآورده‌های دخانی و خدمات مشاوره‌ای ترک دخانیات را در خدمات اولیه بهداشتی ادغام و زمینه‌های گسترش و حمایت از مراکز مشاوره‌ای و درمانی غیر دولتی ترک مصرف مواد دخانی را فراهم کند.

او گفت: خدمات مشاوره و ترک دخانیات را در شبکه بهداشت و درمان کشور ادغام کرده ایم و در تمام مراکز جامع خدمات سلامت، مداخلات ترک دخانیات در نظر گرفته شده است.

وی ادامه داد: از افراد مراجعه کننده به مراکز جامع خدمات سلامت در خصوص مصرف دخانیات سوال می شود و میزان وابستگی افراد به دخانیات نیز اندازه گیری می شود. بستگی به میزان وابستگی، مداخلات خاص برای افراد انجام می شود و مراقب سلامت، پزشک و کارشناس سلامت روان برای ترک اقدامات لازم را انجام خواهند داد.

او افزود: معاونت بهداشت و درمان در زمینه تسهیلات لازم برای فعال سازی بخش خصوصی دستورالعملی را تدوین و به دانشگاه های علوم پزشکی ابلاغ کرده است و پزشکانی که علاقه مند بوده اند در مطب خودشان خدمات ترک اعتیاد را انجام دهند، باید در دوره های آموزشی وزارت بهداشت شرکت کنند و پس از اخذ گواهی می توانند این خدمات را در مطب خودشان انجام دهند.

غلامرضا حیدری، رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه شهید بهشتی نیز گفت: طبق آمار بیش از ۲۰ درصد مردان و چهار درصد زنان بالای ۱۵ سال در کشور مصرف روزانه سیگار دارند و از نظر آماری حدود ۱۴ درصد کل افراد جامعه به صورت روزانه به استعمال دخانیات می‌پردازند.

او افزود: درصورتی که مصرف تفننی سیگار و قلیان را نیز در نظر بگیریم، حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افراد جامعه (زن و مرد) مصرف دخانیات دارند که در مقایسه با آمار‌های جهانی از این نظر در جایگاه متوسطی قرار داریم و این در حالی است که در کشور‌های همسایه ما در منطقه خاورمیانه این میزان کمی بالاتر است.

حیدری اضافه کرد: در کشور‌های شمال اروپا، کانادا، تایلند، نیوزیلند و استرالیا میزان مصرف سیگار در سنین بالای ۱۵ سال در زنان و مردان به شش تا نه درصد افراد جامعه رسیده است.

او افزود: سنی که فرد شروع به استعمال سیگار روزانه می‌کند به عنوان سن شروع مصرف تلقی می‌شود که این سن در کشور ما بین ۱۳ تا ۱۵ سالگی است.

حیدری گفت: مصرف سیگار در زنان ایرانی حدود یک هشتم کمتر از مردان است؛ اما استعمال قلیان در هر دو جنس برابر است. استعمال قلیان در زنان در دو دهه اخیر به عنوان یک تفریح ، سرگرمی تفننی و رفتار دسته جمعی افزایش یافته است.

او گفت: افراد تصور می‌کنند در قلیان به دلیل عبور دود از محفظه آب، اثرات سمی و مضر کاهش می‌یابند، اما این یک باور غلط است. زیرا دود تنباکو مرطوب شده و شرایط برای جذب عمقی‌تر آن در ریه فراهم می‌شود. همچنین تعداد پک‌هایی که به قلیان زده می‌شود چندین برابر یک وعده سیگار است و استعمال یک سر قلیان ممکن است ساعت‌ها به طول بینجامد و اگر تمام یا خاموش شود نیز قابل تعویض است.

حیدری افزود: در هنگام استعمال قلیان فرد در مجاورت دودی معادل چندین پاکت سیگار قرار می‌گیرد و این باور که قلیان کاغذ یا ماده کارخانه‌ای ندارد کاملا تصوری اشتباه است.

وی تنباکو‌های عطری را بی کیفیت برشمرد که در صنایع سیگارسازی استفاده نمی‌شوند و با یک سری ترکیبات رنگی و معطر آن‌ها را آماده می‌کنند و اغلب به میکروب‌های مختلف آغشته هستند. مصرف قلیان نه تنها یک روش بهداشتی مصرف دخانیات نیست، بلکه مضرات آن بیشتر از استعمال سیگار است.

او افزود:  فرد بدون استفاده از دارو و مشاوره تصمیم به ترک سیگار گرفته و با تلاش و همت استعمال دخانیات را به صورت تدریجی یا به یک باره کنار می‌گذارد. روش مداخله‌ای در افرادی استفاده می‌شود که به شیوه شخصی نمی‌توانند سیگار را ترک کنند.

او گفت: یک تا دو روز پس از ترک سیگار بوی بد بدن فرد که ناشی از استعمال دخانیات است به وسیله گردش خون تصفیه شده و از بین می‌رود.

وی افزود: حدود ۳۰ روز پس از ترک سیگار اثرات مضر آن در بدن کاهش می‌یابد، حجم ریه افزایش یافته، فشار تنفس بهبود می‌یابد، ظرفیت‌های تنفسی ریه نیز سه ماه بعد و در برخی موارد شش ماه بعد به اندازه ریه طبیعی می‌رسد. احتمال بروز عوارض قلبی و عروقی یک سال پس از ترک سیگار و احتمال بروز سرطان‌ها سه تا پنج سال پس از ترک به اندازه یک فرد غیر سیگاری می‌رسد.

حیدری  گفت: اگر فرد سیگاری در سال‌های جوانی سیگار را ترک کند، بدنش با قدرت بیشتری می‌تواند به ترمیم عوارض ناشی از استعمال دخانیات بپردازد و عوارض آن بسیار زود برطرف می‌شوند.

او افزود:  اگر فرد سیگاری در سنین بالا و پس از ابتلا به بیماری‌های سخت سیگار را ترک کند، بهبود کامل عوارض ناشی از سیگار کمتر از سنین جوانی است. توصیه متخصصان این است که افراد در سال‌های جوانی سیگار را ترک کنند.