پس از حادثه «هرمز»

جزیره هرمز در هفته های اخیر در کانون موجی از واکنش های مردمی و رسانه ای قرار گرفته است. خطر زیست محیطی که با برداشت بی رویه خاک این جزیره حساس احساس می شد، اما آیا این موج نگرانی منجر به آگاهی و رفتار مسئولانه نسبت به مادر زمین شده است؟

به گزارش اخبار تایمز و به نقل از ایسنا، دانه‌های خاک براق هرمز بین انگشتان می‌غلطند، در شهرها در کوزه‌های شیشه‌ای فرود می‌آیند و در گوشه‌ها خاک می‌شوند. البته این تنها گوشه ای از روایت های مطرح شده در مورد خاک هرمز بود که موج رسانه ای و عمومی آن پس از مدتی آرام گرفت. حال پس از فروکش شدن موج هرمز باید دید چگونه می توان از این فرصت برای تثبیت تغییرات موثر برای جلوگیری از تکرار آن استفاده کرد، زیرا در صورت عدم تثبیت معضل و عدم تغییر نگرش جامعه و مسئولان، در نهایت به مرور زمان حساسیت ها از بین می رود و شرایط به روال قبلی خود باز می گردد.

علی تیموری رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به برداشت غیرمجاز خاک از جزیره هرمز از راه اندازی یگان حفاظت و اجرای طرح های آموزشی برای گردشگران خبر داد و گفت: در جزیره هرمز برخی گردشگران گاه ناآگاهانه و گاه آگاهانه با هدف سوء استفاده از خاک برداشت می کنند.

وی تاکید کرد: بر این اساس قوانین و مقرراتی به اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان ابلاغ شده است تا فعالیت های آموزشی و ترویجی گسترده ای در این جزیره انجام شود تا گردشگران از ممنوعیت قانونی برداشت خاک از عرصه های منابع طبیعی مطلع شوند.

رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اضافه کرد: همچنین در ابتدای سال مقرر شد کیوسک های نگهبانی توسط یگان حفاظت منابع طبیعی در ورودی جزیره و در نقاط حساس نصب شود تا علاوه بر نظارت بر برداشت خاک، سایر تخلفات مربوط به منابع طبیعی نیز کنترل شود.

وی ادامه داد: بخش زیادی از این موضوع نیازمند توسعه فرهنگی است. وقتی گردشگر از قوانین آگاهی نداشته باشد نمی توان از او انتظار داشت که مقررات را به طور کامل رعایت کند، بنابراین ابتدا باید آموزش و اطلاع رسانی شود و سپس در صورت تکرار تخلف با آن برخورد شود.

رئیس مرکز آموزش و آموزش محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست نیز معتقد است بحران هایی مانند هرمز زمانی می تواند به فرصتی برای اصلاح تبدیل شود که با آموزش مستمر، معیارهای مشخص و مدیریت دقیق مقاصد گردشگری همراه باشد.

محمد مددی در گفت وگو با ایسنا، در پاسخ به این سوال که آیا پس از موج واکنش های مردمی به کاوش هرمز، تغییری در نگاه مسئولان، جامعه یا رویه های اجرایی ایجاد شده است؟ از منظر الزامات اثربخشی، بر لزوم آموزش، تعیین معیارها و مدیریت مقاصد گردشگری تاکید کرد و گفت: برای جلوگیری از تکرار این اتفاقات با تغییر نگرش جامعه و مسئولان باید تدابیری اتخاذ شود. این اقدامات الزاماتی دارد که اولین آن «آموزش» است.

وی تاکید می کند: جامعه و دستگاه های مرتبط از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گرفته تا شهرداری ها و دهیاری ها باید آموزش های مرتبط با گردشگری مسئولانه را ببینند. آموزش در این زمینه باید به گونه ای باشد که هر نهادی بر اساس دامنه نفوذ خود اقدامات موثری انجام دهد.

مددی بر اثربخشی آموزش مستمر تاکید می کند و بیان می کند: آموزش فرآیندی مستمر و همیشگی است اما تنها بخشی از راه حل است.

وی آموزش را یکی از ابعاد مهم مدیریت گردشگری می داند و می گوید: گردشگران قبل از ورود و یا در بدو ورود به مقصد باید آموزش های لازم را ببینند. این آموزش شامل محدودیت ها، ممنوعیت ها، مخاطرات زیست محیطی و حتی مسائل فرهنگی منطقه است که در سراسر دنیا انجام می شود. چنین الزاماتی باید در ایران نیز وجود داشته باشد.

به گزارش ایسنا، علیرغم تمرکز بر مسائل گردشگری، در سال های اخیر ابعاد دیگری از موضوع خاک برداری از جزیره هرمز نیز مورد توجه قرار گرفته است که از آن جمله می توان به صادرات خاک اشاره کرد. اگرچه از قبل صادرات خاک هرمز تکذیب شده بود، اما رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۹۷ گفت: «گزارشی به من داده شد که از جزیره هرمز خاک صادر می‌شود».

به هر حال اکنون کار به جایی رسیده است که نجات خاک هرمز با واژه هایی مانند خاک دزدی، چپاول، صادرات و البته قاچاق پیوند خورده است. به طوری که اواسط فروردین ماه، فرمانده یگان حفاظت بندر شهید باهنر و شرق استان هرمزگان از کشف بیش از ۴۰ کیلوگرم خاک و سنگ از جزیره هرمز توسط ماموران این یگان در بندر شهیده فاطمه نیک خبر داد.

مددی در پاسخ به ایسنا گفت که اطلاعی از این موضوع ندارد و وارد آن نمی شود.

به گفته وی، مدیریت خاک دارای بدنه مسئول و دارای قوانین و مقررات است. دستگاه های مسئول باید به این موضوع ورود کنند و این موضوع را بررسی کنند.

رئیس مرکز آموزش و آموزش محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست تاکید می کند: مدیریت مقاصد گردشگری بسیار ضروری است. به خصوص برای مقاصدی مانند جزیره هرمز که جزیره ای با ظرفیت شکننده به حساب می آید.

وی معتقد است برای انواع گردشگری باید معیارهای مشخصی وجود داشته باشد و لازم است تورهای طبیعت گردی، سفرهای خانوادگی یا انفرادی و… قالب های مشخصی داشته باشند.

به گفته مددی، ظرفیت گردشگران ورودی به منطقه ای مانند هرمز باید مشخص شود. به این معنی که در یک روز، یک هفته یا یک سال چند نفر می توانند وارد منطقه شوند. بازدید از مقاصدی مانند هرمز باید از قبل مدیریت و برنامه ریزی شود و مشخص شود که در چه ساعتی چند نفر می توانند وارد شوند و از چه مسیرهایی می توانند استفاده کنند و چه فعالیت های گردشگری اعم از اقامت و غیره برای آنها مجاز است.

رئیس مرکز آموزش و پرورش محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست می افزاید: جزایری مانند هرمز به دلیل ویژگی های خاص و مخاطبان زیاد، نیازمند مدیریت دقیق تری در حوزه گردشگری است.

مددی «مدیریت گردشگری» را با مشارکت و تعامل سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کمیته ملی طبیعت گردی امکان پذیر می داند و می افزاید: این کمیته که دبیرخانه آن در وزارت میراث فرهنگی مستقر است، محلی برای هم افزایی نهادهای ذیربط گردشگری در این حوزه است. سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این کمیته نماینده دارد. نماینده سازمان در این کمیته دفتر زیستگاه ها و امور مناطق است که به عنوان بازوی اجرایی معاونت محیط زیست طبیعی در این زمینه فعالیت می کند.

مدادی در پایان درباره تغییرات ایجاد شده در نگاه مسئولان، جامعه یا رویه‌های اجرایی، پس از گذر از موج اخبار مرتبط با جزیره هرمز می‌گوید:‌ این اتفاقات متاثر و ناراحت کننده است، اما طبیعتا توجهات را جلب خواهد کرد. توجه دستگاه‌های مسئول نیز به‌طور قطع جلب شده و این امید وجود دارد که برای جلوگیری از تکرار اتفاقاتی از این دست، سیاستگذاری‌ و برنامه‌ریزی کنند؛ نه تنها جزیره هرمز، که تمامی مناطق نیازمند آموزش، ضوابط، مدیریت مقاصد گردشگری و البته رعایت ظرفیت برد هر منطقه گردشگری است.

منبع